Tổng hợp các bài mẫu phân tích hình tượng Sóng trong bài thơ Sóng của Xuân Quỳnh một cách đầy đủ và chi tiết nhất sẽ giúp các bạn học sinh chuẩn bị kiến thức thật tốt cho mình trước các kì thi sắp tới. Hôm nay Top 10 Tìm Kiếm sẽ tổng hợp Top 10 mẫu phân tích hình tượng Sóng chi tiết nhất. Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu nhé!
Dàn ý phân tích hình tượng Sóng
I. Mở bài:
* Giới thiệu sơ lược về tác giả Xuân Quỳnh.
– Xuân Quỳnh (1942 – 1988) quê ở làng La Khê tỉnh Hà Đông cũ, nay thuộc Hà Nội, nổi tiếng với nghề nuôi tằm, dệt lụa.
– Từ một diễn viên múa, chị đã tự học, âm thầm sáng tác và sau một thời gian thì trở thành nhà thơ chuyên nghiệp với nhiều tập thơ đã được xuất bản.
– Thơ Xuân Quỳnh đằm thắm, sâu sắc, tươi rói sự sống và ấm áp tình người. Chị đã để lại cho đời nhiều bài thơ hay.
– Bài thơ Sóng sáng tác năm 1967, in lần đầu trong tập Hoa dọc chiến hào, xuất bản năm 1968. Qua bài thơ, tác giả nói với mình, với mọi người về tình yêu trẻ trung, nồng nhiệt gắn liền với khát vọng hạnh phúc muôn thuở của con người.
II. Thân bài:
* Phân tích hình tượng sóng.
+ Sóng là một hình ảnh ẩn dụ thường thấy trong thơ cổ điển, được dùng để nói về tình yêu nam nữ.
+ Cảm xúc nồng nhiệt, dạt dào của Xuân Quỳnh đã mang tới cho hình tượng sóng một vẻ đẹp mới lạ, hấp dẫn.
– Tác giả mượn sóng nước để biểu đạt những trạng thái đa dạng, phức tạp của tình yêu.
– Bài thơ được dệt nên từ hình tượng sóng. Giữa sóng và tâm trạng người con gái đang khao khát tình yêu có nhiều nét tương đồng.
– Hình tượng sóng được hoàn thiện dần qua từng đoạn thơ, qua từng bước khám phá và thể hiện của tác giả. Hình ảnh sống dẫn dắt nhà thơ tới những suy ngẫm, chiêm nghiệm sâu sắc về bản chất tình yêu.
+ Sáng tạo nghệ thuật của Xuân Quỳnh là ở sự kết hợp tài tình giữa thể thơ năm chữ, nhịp điệu linh hoạt, giàu nhạc tính và các hình ảnh tương phản mang tính ẩn dụ sâu sắc.
Hình ảnh song đội của anh – em; sóng – bờ đan xen, hoà quyện và bổ sung ý nghĩa cho nhau để hoàn chỉnh bức tranh tình yêu, khẳng định quy luật tình yêu: tình yêu – nỗi nhớ – sự thuỷ chung – khát vọng hạnh phúc bền lâu.
III. Kết bài:
– Với bài thơ Sóng, Xuân Quỳnh đã thể hiện được nét riêng của mình trong phong cách sáng tác. Thơ chị giàu cảm xúc và thường bộc bạch nội tâm.
– Xuân Quỳnh khẳng định tình yêu đích thực phải chân thành, hồn nhiên, trong sáng và mãnh liệt, thuỷ chung.
– Bài thơ Sóng có sức sống lâu dài bởi nó thể hiện khát vọng tình yêu muôn thuở của con người.
Xem thêm:
- Top 25 bài phân tích Sóng của Xuân Quỳnh hay nhất hiện nay
- Top 10 dàn ý phân tích bài Sóng Xuân Quỳnh chi tiết nhất
- Top 10 sơ đồ tư duy bài Sóng Xuân Quỳnh chi tiết nhất
- Top 10 mẫu soạn văn bài Sóng của Xuân Quỳnh chi tiết nhất
- Top 50 mẫu mở bài bài thơ Sóng Xuân Quỳnh chi tiết nhất
Top 10 mẫu phân tích hình tượng Sóng bài thơ Sóng
Số 1: Phân tích hình tượng Sóng
Xuân Quỳnh là một nữ thi sĩ nổi tiếng với nhiều bài thơ hay viết về tình yêu và tuổi trẻ. Trong đó bài thơ “Sóng” là một bài thơ quen thuộc mà các bạn trẻ của chúng ta ai cũng từng thuộc. Sóng thể hiện một tình yêu mãnh liệt khát khao tự do yêu thương của một người con gái đang yêu hết mình. Hình tượng sóng chính là hình ảnh đại diện, hình ảnh ẩn dụ của người con gái trong tình yêu.
Nhà thơ Xuân Quỳnh đã vô cùng tinh tế khi mượn hình tượng sóng để thể hiện cho những khát khao tình yêu, những ước mơ giản dị của người con gái khi yêu. Một người con gái khi đã vướng vào lưới tình thì sẽ luôn luôn bị tình yêu làm cho mê đắm, những nhớ nhung cồn cào mạnh liệt xâm chiếm toàn bộ tâm trí, tư tưởng của một người con gái đang yêu. Như con sóng kia lúc nào cũng chỉ biết hòa mình vào biển khơi, vào đại dương xanh bao la vô tận.
Hình tượng sóng được nhà thơ viết lên qua những câu thơ nhiều cảm xúc khác nhau, khi thì mạnh mẽ, lúc thì nhẹ nhàng, dịu dàng trữ tình và lãng mạn. Nhưng có nhiều khi lại ồn ào, cuồng nhiệt, giận dữ và gào thét tựa như những con sóng biển có khi nhẹ nhàng bình yên đến lạ. Nhưng lắm khi lại giận dữ như một con mãnh thú xổ lồng. Trong bài thơ “Sóng” nhà thơ Xuân Quỳnh đã sử dụng thể thơ ngắn gọn xúc tích đó chính là thể thơ năm tiếng quen thuộc để viết lên những nhịp đập của trái tim mình. Thể hiện những rung cảm của một trái tim thiếu nữ đang yêu, đang cuồng nhiệt cháy bỏng hết mình cho tình yêu lứa đôi. Mở đầu bài thơ tác giả Xuân Quỳnh đã viết:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Trong khổ thơ này tác giả Xuân Quỳnh đã sử dụng nghệ thuật đối lập tương phản để làm rõ nét hơn hình tượng của những con sóng, cũng như nhịp đập trái tim trong tình yêu để tạo nên một dòng chảy vô cùng nhiệt huyết, nhiều sức sống, thể hiện sự lãng mạn trữ tình trong bài thơ, gợi lên cho người đọc về tình yêu mạnh liệt của một cô gái luôn mong ước có một tình yêu trọn vẹn hạnh phúc. Một tình yêu không sẻ chia và vẹn nguyên.
Trong tình yêu ai cũng mong muốn có được một tình yêu vĩnh cửu, trước sau như một không bao giờ tàn phai, khát khao đó chính là mơ ước của bất kỳ ai khi bước vào tình yêu của đời mình.
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ
Trong khổ thơ này của bài thơ “Sóng” nhà thơ Xuân Quỳnh thể hiện rõ ước vọng ngàn đời trong tình yêu của mỗi chúng ta chính là mơ ước có một tình yêu trọn vẹn. Một tình yêu thủy chung không san sẻ. Tình yêu là một quy luật bất biến không đổi trong tình yêu không ai muốn chia sẻ người mình yêu với bất kỳ ai. Hình tượng sóng cũng vậy sóng luôn hướng tới bờ của mình, dù có bao nhiêu năm thì những con sóng cũng đều xô vào bờ mà thôi.
Hình tượng con sóng dù bao nhiêu năm trôi đi thì mỗi con sóng chỉ luôn hướng vào bờ của mình. Sóng chính là nỗi nhớ nhung những ước vọng trong tình yêu và tuổi trẻ. Những thao thức của một người con gái khi yêu luôn nhớ về người đàn ông của đời mình, đó chính là nỗi nhớ muôn thủa không bao giờ nguôi.
Lòng em nhớ tới anh
Cả trong mơ còn thức
Trong từng câu từng chữ của mình nhà thơ Xuân Quỳnh luôn thể hiện một tấm lòng sắc son, chung thủy trước sau như một luôn giữ tình yêu của mình vẹn nguyên như ngày đầu. Trái tim của người con gái khi đã trao trọn vẹn cho người con trai sẽ không bao giờ hướng tới bất kỳ ai nữa. Như những con sóng kia chẳng khi nào rời xa mà luôn hướng vào bờ của mình, không khi nào muốn rời đi.
Tình yêu là một điều vô cùng kỳ diệu với mỗi chúng ta. Nó mang tới cho con người chúng ta những cảm xúc thăng hoa, những giây phút hạnh phúc mà không một điều gì có thể mang tới được. Nhưng tình yêu cũng mang tới cho con người những giây phút bất hạnh, những phút giây đau đớn mà không gì có thể đau đớn hơn thế nếu phải chia ly hay bị phản bội. Chính vì vậy trong tình người ta luôn mong ước một tình yêu vĩnh cửu, bền chặt không bao giờ tan vỡ. Một tình yêu bền chặt dù bao nhiêu thời gian trôi cũng không bao giờ thay lòng.
Trong khổ thơ cuối của bài thơ “Sóng” hình tượng sóng thể hiện sự buồn bã, với những câu hỏi muôn thủa của những người con gái đáng yêu. Một người con gái luôn lo sợ tình yêu của mình không được vẹn nguyên không được vĩnh cửu mãi mãi theo thời gian.
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa
Trong khổ thơ này hình tượng con sóng chính là những ước mơ khát khao của người con gái muốn hóa tình yêu của mình thành bất tử, để tình yêu của mình có thể sống mãi với thời gian, không bao giờ tan vỡ. Đó là một ước mơ thể hiện một tình yêu vô cùng cuồng nhiệt, mơ ước muôn đời của con người khi hướng mình tới một tình yêu vĩnh cửu cao đẹp nhất trong cuộc sống.
Hình tượng sóng là một hình tượng đẹp quen thuộc trong thơ tình. Nhưng nhà thơ Xuân Quỳnh bằng lối viết tinh tế sắc sảo của mình đã mang tới cho người đọc một hình tượng sóng tha thiết và cuồng nhiệt hơn, khiếncho người đọc như thấu cảm được tâm trạng khi yêu của người phụ nữ. Ước mơ có một tình yêu đẹp, một tình yêu trọn vẹn đó là ước mơ vô cùng chính đáng của mỗi con người, một ước mơ rất đời thường và giàu tính nhân văn.
Xem thêm:
- Top 50 mẫu kết bài bài thơ Sóng Xuân Quỳnh chi tiết nhất
- Top 10 mẫu phân tích bài Sóng khổ 1 2 chi tiết nhất
- Top 15 mẫu phân tích 2 khổ thơ đầu bài Sóng chi tiết nhất
- Top 10 bài phân tích 4 khổ thơ đầu bài Sóng chi tiết nhất
- Top 10 mẫu phân tích khổ 3 4 bài Sóng chi tiết nhất
- Top 5 mẫu phân tích khổ 5 bài Sóng chi tiết nhất
Số 2: Hình tượng Sóng
Xuân Quỳnh (1942-1988) là nhà thơ nữ giàu bản sắc trong nền thi ca Việt Nam hiện đại. Chị nổi tiếng với những bài thơ tình: “Hoa cúc xanh”, “Sóng”, “Thuyền và biển”, “Nói cùng anh”, “Mùa hoa doi”, v.v…
… “Tình anh đối với em là xứ sở
Là bóng rợp trên đường nắng lửa
Trái cây thơm trên miền đất khô cằn
Đó tình yêu, em muốn nói cùng anh
Nguồn gốc của muôn ngàn khát vọng
Lòng tốt để duy trì sự sống
Cho con người thực sự Người hơn”.
(Nói cùng anh)
Với Xuân Quỳnh thì tình yêu là “nguồn gốc của muôn ngàn khát vọng”, làm nảy nở bao đức tính tốt, làm cho con người “thực sự Người hơn”. Thơ tình của Xuân Quỳnh lúc nào cũng đằm thắm, nồng nàn, ngọt ngào, mê say. “Sóng” là bài thơ tình đặc sắc, thể hiện khát vọng tỉnh yêu đắm say của người con gái trong mối tình đầu. Bài thơ được viết bằng thể thơ ngũ ngôn trường thiên, hình tượng “sóng” là ẩn dụ về “em”, về người con gái đang mang trong trái tim mình một tình yêu đẹp.
Trạng thái của sóng trên biển, lúc thì “dữ dội”, lúc thì “dịu êm”, có lúc lại “ồn ào”, có khi rất lặng lẽ. .Và đó cũng là trạng huống tâm tình của lứa đối trong tình yêu:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ”.
Hành trình của sóng từ sông ra biển cũng là khát vọng của “muốn vươn tới mọi chân trời mơ ước thương yêu. Sóng trường tồn với đại dương mênh mỏng cũng như tình yêu là chuyện muôn đời của gái, trai, của lứa đôi xưa nay. Bời lẽ ” Làm sao sống được mà không yêu — Không nhớ không thương một kẻ nào” (Xuân Diệu), nên tình yêu đã trở thành khát vọng của tuổi trẻ. Lời giãi bày về tình yêu của người thiếu nữ rất chân thực và nồng nàn:
“Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ”.
Con sóng tình yêu có vồ triền miên, vỗ xôn xao trong lòng “Những cô gái da mịn màng như lụa – Những chàng trai đang độ hai mươi” (Hoa cúc vàng) thì mới xúc động “bồi hồi” như vậy. Có yêu đời thiết tha, có yêu cuộc sống một cách nồng hậu, “Không muốn đi, mãi mãi ở vườn trần” (Xuân Diệu) thì mới tìm thấy vị ngọt của tình yêu, khi tình yêu trở thành khát vọng.
Nhìn trùng dương sóng bể, người thiếu nữ bâng khuâng nghĩ về mối tình đầu, nghĩ về duyên số, “em nghĩ về anh, em”,và tự hỏi: “Từ kh nào sóng lên”. Cái huyền diệu của vũ trụ, của sóng đại dương cũng như cái huyền diệu của tình yêu thật vô cùng. Thiếu nữ hỏi sóng hay tự hỏi mình, một câu hối tràn ngập tình thương yêu:
“Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau”.
Tình yêu là sự sống muôn đời nơi “vườn trần” nhưng “Làm sao cắt nghĩa được tình yêu” (Xuân Diệu). Câu thơ “Khi nào ta yêu nhau” diễn tả đúng nỗi niềm những lứa đôi đã chớm vị ngọt của tình yêu nồng nàn, say đám. Cái giây phút “thắm lại” của lứa đôi trong mối tình đẩu, tuy không xác định được, nhưng không bao giờ có thể quên. Thi sĩ Thế Lữ, 70 năm về trước gọi đó là “cái thuở ban đâu lưu luyến” vô cùng đắm đuối và thiêng liêng:
“Cái thuở ban đầu lưu luyến ấy
Nghìn năm chưa dễ đã ai quên?”
Sóng được nhân hóa, “sóng nhớ bờ”, sóng “ngày đêm không ngủ được”, dù ở “dưới lòng sâu”, hay “ở trên mặt nước”. Sóng ru, sóng reo, sóng hát ca, sóng vỗ suốt đêm ngày trên đại dương mênh mông. Cũng như bến đợi thuyền, thuyền nhớ bến, “thôn Đoài thì nhớ thôn Đông…” người con gái lúc nào cũng bồi hồi thương nhớ:
“Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”.
Đây là câu thơ rất hay nói lên một tình yêu nồng nàn, say đắm. Thiếu nữ đã giãi bày rất chân thực về khát vọng tình yêu của mình. Em nhớ anh triền miên, bổi hổi bồi hồi suốt ngày đêm “cả trong mơ” và cả trong lúc “còn thức”. Một chữ “nhớ” tràn ngập tình yêu thương.
Thủy chung là một trong những phẩm chất cao đẹp của tình yêu lứa đôi. Tinh yêu cho lứa đôi sức mạnh để vượt qua mọi thử thách “tam tứ núi cũng trèo, ngũ lục sông cũng lội, thất bát đèo cũng qua”, chiến thắng mọi cách trở về không gian và thời gian. Phương Bắc và phương Nam, dẫu xuôi và ngược… nhưng tình em vẫn thiết tha mặn nồng:
“Dẫu xuôi về phương Bắc
Dầu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng vê anh – một phương”
Cấu trúc đoạn thơ: “dẫu … cũng…”,chữ “dẫu” được điệp lại hai lần cho ý thơ được nhấn mạnh, đó là lòng son sắt thủy chung. Các vị ngữ: “cũng nghĩ”, “hướng về” liên kết với số từ “một” (một phương) là sự khẳng định một lời thề đinh ninh, như thi sĩ Tản Đà đã nói trong “Thề non nước”:
“Dù cho sông cạn đá mòn,
Còn non còn nước hãy cồn thề xưa”.
Tình yêu đẹp đem đến cho “em” một niềm tin mãnh liệt. Sóng nhất định tới bờ dù trùng dương có “muôn vời cách trở”. Sóng đã nói hộ lòng về niềm tin, con thuyền tình nhất định sẽ cập bến bờ hạnh phúc:
“Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó
Con nào chẳng tới bờ
Dù muôn vời cách”
Xuân Quỳnh trong đời thường tuy đã uống bao vị ngọt tình yêu, nhưng chị cũng đã từng nếm ít nhiều cay đắng trong tình ái. Có điều, mỗi lần đối diện với những thử thách, chị vẫn hổn hậu dào dạt niềm tin về hạnh phúc mà tình yêu nhất định sẽ đem đến. Đây là một khổ thơ giàu ý vị và sáng ngời niềm tin:
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”.
“Tuy… vẫn…”, “dẫu… vẫn”, cấu trúc ấy làm cho ý thơ được khẳng định, niềm tin được khẳng định. “Năm tháng” và “mây” là hai hình ảnh ẩn dụ về niềm tin trong tình yêu. Năm tháng sẽ đi qua cuộc đời dài, mây sẽ vượt biển rộng để bay về xa. Có thời gian nào, không gian nào mà con thuyền tình không vượt qua để vươn tới hạnh phúc?
Khổ cuối là lời ước nguyện của em, của người thiếu nữ trong mối tình đầu. Em muốn được “tan ra”, muốn được hóa thân thành “Trăm sóng nhỏ – Giữa biển lớn tình yêu – Để ngàn năm còn vỗ”. Tình yêu không làm cho em bé nhỏ và ích kỉ. Em mơ ước về tình yêu đẹp , bền vững trong hạnh phúc, được yêu và được sống “giữa biển lớn tình yêu” đến ngàn năm “còn vỗ”… Ước nguyện ấy mang tính nhân văn cao đẹp.
“Sóng” cũng như nhiều bài thơ tình khác của Xuân Quỳnh phản chiếu một tâm hồn trung hậu, rất yêu đời, sống hết mình với tình yêu, coi tình yêu và hạnh phúc là khát vọng. Lấy hình tượng “sóng”, Xuân Quỳnh đã giãi bày rất chân thực về khát vọng tình yêu của người con gái: đinh ninh lời thề, thương nhớ bồi hồi, thủy chung sắt đá, tin tưởng về hạnh phúc tình yêu trọn vẹn vững bền.
Bài thơ cho thấy cái mới và tính sáng tạo trong thơ tình của Xuân Quỳnh. Người con gái giãi bày về tình yêu chứ không phải người con gái “được yêu” như trong ca dao, trong nhiều bài thơ tình khác. Cũng là “sóng” ẩn dụ, nhưng trong bài thơ tình “Biển”của thi sĩ Xuân Diệu “sóng” lại là hình ảnh người con trai đa tình.
Xem thêm:
- Top 15 mẫu phân tích khổ 5 6 bài Sóng chi tiết nhất
- Top 15 mẫu phân tích khổ 5 6 7 bài Sóng chi tiết nhất
- Top 10 mẫu phân tích khổ 7 8 9 bài Sóng chi tiết nhất
- Top 15 mẫu phân tích 2 khổ thơ cuối bài Sóng chi tiết nhất
- Top 10 mẫu phân tích hình tượng Sóng chi tiết nhất
Số 3: Hình tượng Sóng và em
Xuân Quỳnh là cô gái đẹp người đẹp nết của làng lụa La Khê, Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Mê thơ, tự học và âm thầm viết, dần dần chị đã trở thành một nhà thơ chuyên nghiệp. Sự nghiệp sáng tác của Xuân Quỳnh khá lớn so với các nhà thơ nữ Việt Nam hiện đại. Trong ba mươi năm sáng tác, chị đã có tới mười bảy tác phẩm được xuất bản, trong đó có mười ba tập thơ (bốn tập in chung). Thơ Xuân Quỳnh từ lâu đã đi vào đời sống và được chép khả nhiều trong sổ tay văn học, nhất là của các nữ sinh. Những bài Thuyền và biển, Thơ tình cuối mùa thu được phổ nhạc càng trở nên quen thuộc với công chúng. Sóng là bài thơ tình hay nhất, hội tụ những nét tiêu biểu cho phong cách nghệ thuật của Xuân Quỳnh. Trong bài thơ này, nhà thơ không định nghĩa và diễn giải về tình yêu một cách giản đơn mà mượn hình tượng sóng thay cho lời giãi bày chân thực về khát vọng tình yêu nồng nàn, tha thiết của tuổi trẻ.
Xuân Quỳnh đã nối tiếp truyền thống trong văn học là lấy sóng để hình dung tình yêu. Sóng tình được so sánh với sóng nước : Sóng tình dường đã xiêu xiêu,… Lạ cho cái sóng khuynh thành… (Nguyễn Du), Dâng cả tình yêu lên sóng mắt (Xuân Diệu)… Người xưa đã có câu: Sắc bất ba đào dị nịch nhân (Sắc không có sóng, dìm người như chơi). Ý thơ tuy cũ nhưng vào thơ Xuân Quỳnh thì nó lại có vẻ đẹp lấp lánh khác lạ, bởi cách thể hiện độc đáo và tinh tế. Cảm xúc chân thành, say đắm đã đem lại vẻ đẹp mới mẻ cho hình tượng tưởng chừng như đã cũ kĩ, sáo mòn.
Bài thơ Sóng thể hiện sinh động nỗi băn khoăn day dứt khôn nguôi trong quá trình tự nhận thức về tình yêu cùng nỗi nhớ da diết, sâu lắng và khao khát vươn tới tình yêu trọn vẹn, thuỷ chung. Cao hơn nữa là khát vọng mãnh liệt về hạnh phúc vĩnh hằng. Mượn hình tượng sóng, Xuân Quỳnh thể hiện tâm trạng đang bùng cháy ngọn lửa yêu thương và khẳng định tình yêu mãnh liệt sẽ vượt qua mọi trở ngại để đi đến bến bờ hạnh phúc.
Cái hay của bài thơ Sóng trước hết là ở âm điệu nhịp nhàng, linh hoạt giống như những con sóng nhấp nhô, dào dạt triền miên trên đại dương bao la. Nó thể hiện những cung bậc khác nhau của cảm xúc đang dâng tràn trong trái tim yêu. Âm điệu bài thơ Sóng được tạo nên bởi hai yếu tố chính. Yếu tố thứ nhất là thể thơ năm chữ có khả năng gợi tả sự nhịp nhàng của sóng. Xuân Quỳnh tỏ ra rất linh hoạt, phóng túng khi ngắt nhịp và phối âm bằng – trắc để miêu tả nhịp sống khi êm dịu, khoan thai, khi ào ạt, dữ dội. Yếu tố thứ hai là phương thức liên kết ngôn từ và hình ảnh. Tác giả mượn hình ảnh sống để diễn đạt tình yêu cho nên âm điệu bài thơ là sự hoà trộn giữa âm thanh, nhịp điệu của sóng với những trăn trở, khát khao, nhớ thương, hờn giận… trong lòng người con gái đang yêu. Âm hưởng của bài thơ khiến người đọc liên tưởng đến hình ảnh những lớp sóng đại dương vô tận. Kết cấu bài thơ dựa trên sự hoà hợp nhuần nhị giữa hai hình tượng trữ tình: sóng và em. Có thể mượn sóng nước xôn xao để diễn tả sóng lòng dào dạt của người con gái đang khao khát tình yêu đôi lứa. Khi yêu, người ta thường vượt ra khỏi cái tôi nhỏ bé của mình để bước vào một thế giới mới lạ, rộng lớn, hơn. Cô gái đang yêu đứng trước tình yêu như đứng trước biển cả bao la. Cô tìm thấy sự đồng điệu giữa mình và sóng, cô phân thân, hoá thân vào sóng. Sóng giống như em, luôn luôn thao thức, luôn luôn xao động, tự biểu hiện mình để hiểu mình hơn.
Ở mỗi khổ thơ, sóng hiện lên với một diện mạo, một ý nghĩa riêng. Cả bài thơ đem lại ấn tượng tổng hợp về hình tượng sóng luôn luôn biến đổi muôn hình muôn vẻ, phức tạp nhiều khi đến khó hiểu nhưng lại thống nhất ở bề sâu của quy luật tự nhiên: gió sinh ra sóng, sóng là nỗi khát khao của bờ, sóng ngàn năm rụ Vỗ bến bờ, để mãi mãi ngàn năm sau những con sóng đại dương vẫn cất cao lời ca ngợi tình yêu bất diệt. Qua mỗi khám phá về sóng, người con gái đang yêu lại tìm thấy mình trong đó.
Mở đầu bài thơ là trạng thái tâm lí đặc biệt của người thiếu nữ đang khao khát tình yêu:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể.
Sông ở đây là ẩn dụ chỉ con người, sóng là ẩn dụ chỉ tâm trạng đang yêu của người con gái. Những thái cực đối lập của sóng: Dữ dội, dịu êm, ồn ào, lặng lẽ có gì tương đồng với những thái cực trong tình yêu như yêu thương, hờn giận, thắm thiết, hững hờ… chăng ? Sông không hiểu nổi mình, Sóng tìm ra tận bể, ra tận nơi mênh mông rộng, vô cùng sâu, nơi trời nước bao la khi có gió nồm nam êm nhẹ, khi có bão tố dữ dội. Sông, bể là sự tương phản về không gian giữa một nơi bé nhỏ, chật hẹp với một nơi vô cùng, vô tận. Chỉ ra tận bể, sóng mới có thể hiểu hết mình và hiểu thế nào là bản chất của tình yêu.
Xuân Quỳnh đã bộc bạch một cách hồn nhiên, trong sáng những suy nghĩ của mình về tình yêu. Tình yêu cũng giống như sóng biển, như gió trời vậy, cũng có những đặc điểm đối nghịch đến kì lạ, làm sao mà hiểu cho hết được ?! Tình yêu là tình cảm tự nhiên nhưng cũng chất chứa nhiều điều bất ngờ, khó hiểu như sóng nước đại dương. Xuân Diệu đã từng băn khoăn, bối rối : Làm sao cắt nghĩa được tình yêu ? Tuy thế nhưng chưa bao giờ loài người thoát khỏi sự cám dỗ đầy ma lực của nó.
Ở đoạn thơ này, sóng nước đã chuyển nghĩa sang sống tình. Sóng nước, sóng tình đến quyền, bổ sung ý nghĩa cho nhau. Thế là dù đã ra tận bể mà sóng vẫn chưa hiểu nổi mình. Em cũng đã hoà nhập vào biển lớn của tình yêu anh mà nào em đã hiểu em. Em yêu anh từ đâu ? Từ khi nào ? Từ cái gì ? Ánh mắt, nụ cười hay giọng nói? Em cũng không biết nữa. Mà biết để làm gì? Truy nguyên cho chính xác để làm gì, bởi anh và em chỉ cần hiểu rằng ta yêu nhau là đủ.
Tự nhiên như hơi thở, cần thiết như cơm ăn áo mặc hằng ngày nhưng tình yêu là gì thì không ai giải thích nổi. Sóng không hiểu khởi thuỷ, cũng như tình yêu không hiểu khởi nguồn. Sức quyến rũ ghê gớm của nó có lẽ ở chỗ đó chăng ? Điều thiêng liêng nhất, tuyệt diệu nhất trong tình yêu là sự đồng cảm, hoà hợp sâu xa giữa hai tâm hồn, hai nửa cuộc đời tự nguyện gắn bó với nhau để tạo thành một chỉnh thể trọn vẹn, vĩnh viễn. Chính vì thế mà Xuân Quỳnh đã dùng hình tượng sóng để giãi bày chân thực khát vọng tình yêu mãnh liệt của mình. Khát vọng tình yêu của người con gái đã vượt lên những băn khoăn và cách trở:
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ.
Tình yêu giống như những con sóng có từ ngàn xưa, nhưng khi Xuân Quỳnh viết: Nỗi khát vọng tình yêu, Bồi hồi trong ngực trẻ nghĩa là nhà thơ đã nêu được nét đặc trưng nhất của tình yêu. Khát vọng tình yêu khác hẳn ước vọng tình yêu. Ước vọng chỉ mới là ao ước và hi vọng, còn khát vọng thì đã là sự đam mê cháy bỏng, mãnh liệt vô cùng!
Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên ?
Đây có thể xem là thời điểm “ then chốt” trên hành trình nhận thức của người con gái đang yêu. Nếu sóng đã tìm ra tận bể để tự hiểu mình thì em cũng tìm đến tình yêu anh để hiểu sâu hơn về con người đích thực của em. Trước không gian bao la là biển cả, làm sao em không trăn trở với những câu hỏi từ ngàn xưa vốn là những băn khoăn, triết lí mang tầm vũ trụ. Bao câu hỏi cứ vương vấn trong tâm hồn em, làm cho em trăn trở, thao thức không nguôi:
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu ?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau.
Giữa đại dương mênh mông ấy, nơi nào là nơi bắt đầu của sóng? Khó mà trả lời cho chính xác, song vẫn có thể nói rằng: Sóng bắt đầu từ gió. Có gió mới có sóng, tất nhiên là thế. Vậy Gió bắt đầu từ đâu ? Câu trả lời không phải dễ bởi nó cũng bí ẩn, kì lạ như câu hỏi tình yêu bắt đầu từ đâu vậy. Sự giải thích của Xuân Quỳnh cho thấy một quy luật phổ biến trong tình yêu đi là trực cảm đến trước lí trí. Xuân Quỳnh đã dùng liên tiếp hai câu hỏi tu từ: Từ nơi nào sóng lên ? Gió bắt đầu từ đâu ? vừa để nói lên cái trăn trở, băn khoăn, vừa khẳng định niềm đam mê không gì sánh được của tình yêu. Cũng như sóng, như gió, tình yêu là sức mạnh tự nhiên, mang vẻ đẹp tự nhiên. Khát vọng tình yêu thường gắn liền với nỗi nhớ. Sóng từ sông tìm ra bể, sóng nhớ bờ dù ở dưới lòng sâu hay trên mặt nước, bất kể ngày hay đêm:
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức.
Xuân Quỳnh không ngại nói thẳng ra nỗi nhớ người yêu đau đáu của mình. Yêu và nhớ là hai mặt của tình yêu. Yêu say đắm thì nhở thiết tha. Nhà thơ vẫn mượn chuyện sóng để nói chuyện tình. Chỉ có sóng ở đại dương mênh mông mới có thể so sánh được với nỗi nhớ. Con sóng dưới lòng sâu, Con sóng trên mặt nước là những cung bậc khác nhau của nỗi em nhớ anh. Sóng trên mặt nước dù có lớn cũng còn có thể lựa chiều mà vượt, chứ con sóng dưới lòng sâu âm thầm khó nhận thấy mới thật sự dữ dội, khôn lường. Nhưng dù trên mặt nước hay dưới lòng sâu thì sóng đều đến với bà. Bà là nơi đến của sóng để sóng ve vuốt, vỗ về, là cái đích để sóng đi đâu về đâu cũng nhớ : Ôi con sóng nhớ bờ, Ngày đêm không ngủ được. Nỗi nhớ có lúc biểu hiện trên bề mặt và cũng có lúc ẩn chứa tận dưới lòng sâu. Xa anh, em nhớ, nhưng đó mới là nỗi nhớ trên bề mặt. Còn hờn anh, giận. anh em nhở mới là nỗi nhớ dưới lòng sâu. Nó xoáy cuộn, da diết, khắc khoải, thổn thức đến trào nước mắt. Thức mà nhớ, là chuyện thường tình. Còn em nhớ anh đến mức : Cả trong mơ còn thức thì quả là nỗi nhớ đã lên tới đỉnh điểm. Thức trong mơ – một nghịch lí đặc sắc. Quả là nỗi nhớ đã ăn sâu vào tiềm thức, không bao giờ nguôi ngoai.
Đoạn thơ này đặc biệt chỉ có hai câu, khác với những khổ bốn câu trước và sau nó. Ở trên, nhân vật trữ tình còn nhờ lời sóng để bày tỏ lòng mình thì đến đây đã trực tiếp cất lên tiếng nói tha thiết, chân tình. Nỗi nhớ còn được gắn liền với khái niệm thời gian vô tận và không gian vô biên. Với thời gian, nỗi nhớ không phân biệt ngày đêm. Với không gian, nó chẳng có nhiều phương hướng. Không gian có bốn phương Đông, Tây, Nam, Bắc chứ tình yêu của em chỉ có một phương, đó là anh. Chỉ riêng anh là khiến em luôn nghĩ tới và hướng về:
Dẫu xuôi về phương bắc
Dẫu ngược về phương nam
Nơi nào em cũng nghĩ
Hướng về anh một phương.
Nếu tình yêu là một quy luật của tự nhiên thì sự thuỷ chung lại là quy luật của tình yêu: Nơi nào em cũng nghĩ, Hướng về anh một phương. Lời thề giản dị mà sâu sắc và xúc động. Những người đang yêu bao giờ cũng hướng về nhau. Họ là mặt trời suốt đời soi sáng và sưởi ấm cho nhau. Tình yêu dù trong sáng, mãnh liệt tới đâu chăng nữa thì cũng vẫn gắn với đời thường, mà đời thường lại vốn nhiều dâu bể. Vì thế ngoài sự say mê, những người đang yêu còn phải có đủ ý chí và nghị lực để vượt qua mọi giông bão của cuộc đời với niềm tin son sắt. Vậy thì những người đang yêu hãy nhìn vào sóng, hãy học bài học từ sóng :
Ở ngoài kia đại dương
Trăm ngàn con sóng đó,
Con nào chẳng tới bờ,
Dù muôn với cách trở.
Dù gió xô bão giạt tới phương nào đi nữa thì cuối cùng sống cũng tìm đến với bờ. Em cũng vậy, cho dù gian nan, cách trở đến đâu, lòng em, tình em cũng vẫn hướng về anh. Niềm tin và nghị lực em tìm thấy ở thiên nhiên và ở chính mình. Khi đã thực lòng yêu, Dù muôn với cách trở, chúng mình vẫn vượt qua hết để đến với nhau. Em tự động viên mình và cũng là động viên anh để chúng ta có thêm nghị lực trên con đường đến với hạnh phúc đích thực.
Nếu ở những khổ thơ trên, hai hình tượng sóng và em đan cài, quấn quýt vào nhau như hình với bóng, bổ sung cho nhau nhằm đặc tả một tình yêu đẹp đẽ, nồng nàn, thuỷ chung thì đến đoạn này, dường như những con sóng lặng dần đi, nhường chỗ cho những suy tư sâu xa về cuộc đời, năm tháng, về các quy luật vĩnh cửu của tự nhiên:
Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa.
Tình yêu đẹp đẽ là thế, thiêng liêng là thế nhưng thật mong manh, khó nắm bắt, khó giữ gìn. Một linh cảm lo lắng thấp thoáng mơ hồ về lòng người có thể đổi thay, tình yêu có thể vơi cạn, phai nhạt theo dòng chảy vô tận của thời gian. Băn khoăn, lo lắng nhưng vẫn không với tin tưởng. Mọi chuyện rồi sẽ qua đi: cuộc đời, năm tháng… và mây kia cũng cứ bay mãi vào cõi xa xăm, vô định. Cuối cùng: Chỉ còn em và anh, cùng tình yêu ở lại.
Ở khổ thơ cuối, khát vọng tình yêu của nhà thơ thật mãnh liệt. Nhà thơ ao ước tình yêu vượt khỏi cái hữu hạn của đời người để tồn tại vĩnh viễn, bất diệt như những con sóng vô hạn vô hội:
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ.
Sự phát triển, thăng hoa của cảm xúc và ý tưởng ở đoạn kết được thể hiện thật rõ ràng. Chủ thể trữ tình đứng trước muôn trùng sóng bể mà nghĩ về đôi lứa (anh em), nghĩ về tình yêu (biển lớn). Tình yêu đã bùng cháy thành ngọn lửa khát vọng nhưng vẫn khiêm nhường, kín đáo. Em ao ước được hoả thân Thành trăm con sóng nhỏ để được hoà nhập vào Giữa biển lớn tình yêu, nghĩa là ước muốn đạt được tình yêu vĩnh hằng. Nhà thơ muốn biến cái hữu hạn của đời người thành cái vô hạn của thiên nhiên và hoà tan tình yêu vào thiên nhiên vĩnh cửu để ngàn năm sau, những con sóng đại dương vẫn cất cao tiếng hát ca ngợi tình yêu. Đó cũng là khát vọng cháy bỏng của con người từ trước tới nay.
Trong bài thơ, hình tượng sống được khắc hoạ toàn vẹn qua mạch liên kết giữa các khổ thơ với những khám phá liên tục về sóng. Ở lớp nghĩa hiển ngôn, hình tượng sống được diễn tả chân thực, sinh động. Sóng như có tâm hồn, có tính cách, tâm trạng. Ở lớp nghĩa biểu tượng, sóng gợi đến sự phong phủ trong tâm hồn người con gái đáng yêu: vừa đắm say vừa tỉnh táo, vừa nồng nhiệt vừa dè dặt, vừa tin tưởng vừa hoài nghi,… Tất cả làm thành trạng thái bất an, thao thức của cái tôi trữ tình đang trên đường tìm kiếm bản thể để trả lời câu hỏi: Thế nào là hạnh phúc ? Hình tượng song đôi này tạo thành chiều sâu nhận thức và nét độc đáo cho bài thơ: mọi tính chất của sóng đều được quy chiếu đối sánh với sự xao xuyến của trái tim người con gái đang yêu, hướng tới việc cắt nghĩa bản chất tình yêu.
Những xúc cảm trong tình yêu thường mang tính khái quát nhưng mỗi nhà thơ lại có cách thể hiện riêng. Cái riêng của Xuân Quỳnh ở bài Sóng trước hết thể hiện ở cảm xúc nồng nàn và ước muốn được bộc bạch, chia sẻ. Tác giả không chỉ khẳng định nhu cầu gắn bó dài lâu mà còn thể hiện nỗi lo â trước sự hữu hạn của đời người. Nhà thơ khẳng định tình yêu đích thực phải là tình yêu có những đặc điểm và phẩm chất như hồn nhiên, chân thành, say đắm, bền vững, duy nhất, thuỷ chung,… Một tình yêu như thế có khả năng nâng cao tâm hồn và nhân cách con người.
Số 4: Phân tích hình tượng Sóng trong bài thơ Sóng
Nói về đề tài tình yêu trong thơ ca nói chung và trong thơ Xuân Quỳnh nói riêng, không thể không nhắc đến Sóng – một bài thơ tình nổi tiếng của Xuân Quỳnh. Hình tượng sóng thể hiện những trạng thái người phụ nữ trong tình yêu thấm đẫm chất trữ tình trong sáng.
Hình tượng “Sóng” được tái hiện qua nhạc điệu bài thơ. Hình tượng sóng đi: tả những cảm xúc, những sắc thái tình cảm vừa phong phú đa dạng, vừa thiết tha, sôi nổi của một trái tim đang rạo rực yêu đương. Hình tượng sóng hiện lên qua nhịp điệu nhẹ nhàng, lúc sôi nổi dồn dập, dịu êm, sâu lắng như nhịp sóng ngoài biển khơi, cũng là nhịp của những con sóng tình cảm của một trái tim khao khát yêu đương.
Nhà thơ sử dụng thể thơ 5 chữ với những dòng thơ liền mạch ít ngắt nhịp. Sự trở đi trở lại hồi hoàn của hình tượng sóng, biện pháp điệp từ ngữ, điệp cấu trúc, những từ láy… đã tạo nên nhạc điệu của những con sóng, đợt sóng liên tiếp gối lên nhau lúc tràn lên sôi nổi, lúc lắng lại dịu êm.
Hình tượng sóng mang ý nghĩa biểu tượng cho tình yêu và tâm trạng nhân vật trữ tình (người phụ nữ) trong bài thơ. Sóng là biểu tượng cho sự bí ẩn trong tình yêu, biểu tượng cho niềm khát khao một tình yêu lớn, một tình yêu mãnh liệt.
Khổ thơ thứ nhất thể hiện hai trạng thái của sóng cũng là hai trạng thái của tình yêu tưởng như đối lập nhưng rất thống nhất (dữ dội – dịu êm; ồn ào – lặng lẽ). Đó là sự bí ẩn của tình yêu. Cũng như sóng, con người tìm đến với tình yêu” để hiểu mình hơn (Sông không hiểu nổi mình/ Sóng tìm ra tận bể).
Khổ thơ thứ hai là sự phát hiện sự tương đồng giữa sóng và quy luật muôn thuở của tình yêu. Sóng “ngày xưa” và sóng “ngày sau” vẫn thế giống như “nỗi khát vọng tình yêu/ bồi hồi trong ngực trẻ”.
Khổ thơ thứ ba và thứ tư tác giả dùng để cắt nghĩa về nguồn gốc của sóng và nơi bắt đầu của tình yêu. Cái hay của đoạn thơ là sự đầu hàng của nhận thức, là sự bất lực trong lôgic lí trí (Em cũng không biết nữa/ Khi nào ta yêu nhau).
Sóng là biểu tượng cho nỗi nhớ trong tình yêu của người phụ nữ. Con sóng thao thức ở mọi chiều không gian, thời gian cũng như: “Lòng em nhớ đến anh / Cả trong mơ còn thức”. Nhà thơ dùng liên tưởng đan cài để đồng nhất “sóng” và “em”.
Sóng là biểu tượng cho sự thủy chung trong tình yêu của người phụ nữ. Nhà thơ sử dụng kết cấu: dẫu., thì… cùng với những đối lập (xuôi – ngược, bắc – nam) để khẳng định: “Nơi nào em cũng nghĩ/ Hướng về anh một phương”. Ngoài việc khẳng định tình yêu chung thủy, Xuân Quỳnh còn muốn đề cập đến những thử thách trong tình yêu. Tình yêu cho ta sức mạnh vượt qua thử thách và qua thử thách tình yêu càng thêm bền vững.
Sóng là biểu tượng cho những trăn trở, lo âu trong cõi lòng người phụ nữ đang yêu. Đó là nỗi lo âu về cái hữu hạn của đời người, của tình yêu.
… Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn đi qua
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa
Sóng là biểu tượng cho khát vọng mãnh liệt muốn bất tử hóa tình yêu. Nhà thơ sử dụng những đại lượng lớn có tính ước lệ (trăm, ngàn) cùng với những hình ảnh thuộc về vô biên (biển, sóng). Khát vọng của tâm hồn người phụ nữ đang yêu thật mãnh liệt. Đó là khát vọng của muôn đời, muôn người, khát vọng mang giá trị nhân văn sâu sắc, cao đẹp.
Sóng là một hình tượng không mới nhưng trở nên rất đẹp, một vẻ đẹp rất riêng trong cảm nhận của hồn thơ Xuân Quỳnh. Bằng hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã nói được những điều giản dị mà lớn lao của tâm hồn người phụ nữ đang yêu. Khát vọng tình yêu được gửi vào sóng khát vọng thành thực, khẩn thiết, nồng nàn và rất nhân văn.
Số 5: Phân tích hình tượng Sóng
Sóng là bài thơ tình đặc sắc của Xuân Quỳnh. Sức sống và vẻ đẹp tâm hồn của nhà thơ cũng như những sáng tạo nghệ thuật trong bài thơ đều gắn liền với hình tượng trung tâm – hình tượng “sóng”, cả bài thơ là những con sóng tâm linh của tác giả được khơi dậy khi đứng trước biển cả, đối diện với những con sóng vô hạn vô hồi. Sóng là một hình tượng ẩn dụ, nó là sự hóa thân của cái tôi trữ tình của nhà thơ, lúc thì hòa nhập, lúc là sự phân thân của “em”. Người phụ nữ trong bài thơ soi vào sóng để thấy rõ lòng mình, nhờ sóng để thể hiện tâm trạng của mình. Với hình tượng sóng, Xuân Quỳnh đã tìm được một cách diễn tả và biểu hiện tâm trạng của mình một cách chân thành, trong sáng.
Cả bài thơ, hình tượng “sóng” được gợi ra bằng âm điệu. Bài thơ có một âm điệu nhịp nhàng, lúc dạt dào sôi nổi, lúc thầm thì lắng sâu, gợi lên âm hưởng những đợt sóng liên tiếp. Nhịp sóng đó cũng là nhịp lòng của tác giả, một tâm hồn không thể yên định, đầy biến động, chảy trôi và chất chứa những khát khao rạo rực.
Mỗi đặc tính của sóng đều tương hợp với một khía cạnh trạng thái của tâm hồn. Sóng “dữ dội và dịu êm, ồn ào và lặng lẽ”, những trạng thái tương phản, cũng như tâm tính, tính khí của người con gái đang yêu: họ sống với những trạng thái trái ngược trong lòng, nó chứa đựng những khát khao và sức mạnh tiềm ẩn. Với khát vọng lớn lao như thế, sóng không chịu dừng lại ở sông, vì “không hiểu mình”, sóng phải “tìm ra tận bể”, hành trình ra bể rộng, từ bỏ những giới hạn chật hẹp tìm đến chân trời bao la của tâm hồn. Ra đến bể rộng, con sóng mới thật sự tìm thấy mình, nhận thức được mọi sức mạnh và khát khao của nó.
Sóng là vĩnh hằng với thời gian, cũng như nỗi khát vọng tình yêu của loài người – nỗi khát vọng bồi hồi trong tim tuổi trẻ:
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ.
Sóng là sự nhận thức về cái (quy luật) không thể cắt nghĩa được của tình yêu.
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
Sóng là nỗi nhớ da diết, giày vò. Nó lấp đầy cả không gian, nó chiếm cả tầng sâu và bể rộng, nó trải dài trong mọi thời gian:
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Như nỗi lòng người con gái:
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Nếu như ở trên, sóng thể hiện sự vô biên và những bí ẩn của tình yêu, thì ở đoạn này những khát khao của sóng lại thật rõ ràng và giản dị: sóng khát khao tới bờ như em mong có anh. Tình yêu của người phụ nữ ở đây thật mãnh liệt, nhưng cũng thật trong sáng, dung dị, một tình yêu chung thủy và trọn vẹn.
Cuối cùng, sóng cũng nói giúp cho nhà thơ nỗi khát vọng được sống trọn vẹn, hết mình trong tình yêu, cho tình yêu và được hòa nhập với cái vĩnh hằng bằng chính tình yêu của mình:
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ
Qua hình tượng “sóng” và cả bài thơ, chúng ta cảm nhận được sức sống và vẻ đẹp của một tâm hồn phụ nữ trong tình yêu. Người phụ nữ ấy mạnh bạo, chủ động bày tỏ những khát khao và rung động rạo rực của lòng mình trong tình yêu. Đó thật là một nét mới mẻ, thậm chí hiện đại trong thơ ca. Tâm hồn ấy giàu khát khao, không chút nào yên định mà luôn sôi nổi, rạo rực “vì tình yêu muôn thuở, có bao giờ đứng yên” (Thuyền và biển). Nhưng đó cũng lại là một tâm hồn trong sáng, tha thiết và đắm say, một tình yêu thủy chung, tuyệt đối dâng hiến trọn vẹn đến quên mình. Nó rất gần gũi với mọi người và có gốc rễ trong những quan niệm bền vững của dân tộc.
Số 6: Hình tượng Sóng
Trước hết hình tượng sóng mang trong nó những đối cực, những đối cực như được đằm vào trong đó vẻ đẹp nữ tính của người phụ nữ trong thơ Xuân Quỳnh:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”
Con sóng dù ồn ào, dữ dội hay mãnh liệt đến đâu, cuối cùng nó cũng vẫn cuộn trào về phía bình yên, về bến bờ hạnh phúc, đó là khát vọng của sóng, hay cũng là khát vọng của Xuân Quỳnh đã hóa thân vào trong đó. Vì thế mà da diết, mãnh liệt, và dễ hiểu. Nhưng con sóng ấy không chỉ biết khát khao, mà còn khao khát kiếm tìm , khao khát ra biển lớn để được thấu hiểu, sẻ chia, được đi đến tận cùng của bản thể. Hình ảnh con sóng chủ động, táo bạo này cũng là hình ảnh của người phụ nữ hiện đại, chủ động, chứ không thụ động phó mặc hạnh phúc vào tay ai. Vì thế mà nhuần thấm trong đó nét đẹp truyền thống vốn có cũng như vẻ đẹp hiện đại sắc sảo.
Những con sóng con mang trong nó cả nỗi nhớ khôn nguôi, da diết của nhân vật “em”.
“Con sóng dưới dòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức”
Cả dưới lòng sâu, cả trên mặt nước, cả trong tiềm thức, ý thức, vô thức, trái tim cũng luôn đập những nhịp đập hối hả, vẫn luôn da diết ngóng trông và khát khao được hòa nhập, gắn bó. Nỗi nhớ, hay bệnh tương tư đã là cung bậc cảm xúc muôn thuở của đôi lứa yêu nhau. Nhưng ở mỗi bài thơ, mỗi thời kì lại có những cách tỏ bày khác nhau. Mượn sóng để nói về nỗi nhớ, tự nó đã giúp cho xúc cảm trong câu thơ của Xuân Quỳnh như đang chảy tràn trên trang giấy, cuộn chảy mãnh liệt, bất tật, nỗi nhớ vượt mọi không gian, và bất tận qua thời gian, nỗi nhớ từ ý thức mờ dần lấn sang ranh giới của tiềm thức. Còn cách biểu đạt nào hay đến thế, mà cũng say sưa da diết đến vậy.
Nếu ở hai khổ thơ trên, có thể thấy Xuân Quỳnh đi sâu vào tâm thất của lòng người để biểu đạt những trạng thái vừa đối lập, mà cũng vừa cuộn trào, dòng cảm xúc ấy đi sâu vào bí ẩn và những khắc khoải khôn nguôi của nội tâm, thì đến khổ thơ này, cái tôi mà sóng hóa thân đã nhập hào làm một với biển lớn, với đại dương bao la, sự hòa nhập đó là để cùng gắn kết, và cũng chính sự gắn kết đó đem đến sự thấu hiểu tận cùng cho bản thể, đó là điều mà con sóng đã khao khát ở đầu khổ thơ, đến khổ thơ cuối lại càng thêm thấm thía mạch chảy của hình tượng sóng:
“Làm Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ”
Có ý kiến cho rằng, Sóng của Xuân Quỳnh như một bông thơ lạ trong vườn thơ kháng chiến, đến khổ thơ cuối này, dường như đã hóa giải đôi điều về nhận định ấy. Lạ bởi rõ ràng so với các đề tài về thơ ca kháng chiến, thơ Xuân Quỳnh khai thác sâu vào mạch cảm xúc cá nhân, nhưng lạ mà không hề dị biệt, ở chỗ thơ Xuân Quỳnh vẫn tràn đầy khát khao được hòa nhập cái tôi vào cái ta chung, để đạt đến sự vĩnh hằng, bất tử như con sóng vỗ mãi vào đại dương bất tận.
Sóng là hình tượng thơ độc đáo, thú vị, mang nhiều những lớp nghĩa đan xen hòa quyện, vì thế con thuyền nghệ thuật của thơ Xuân Quỳnh cứ để nhớ để thương rất nhiều trong tâm hồn người đọc.
Số 7: Hình tượng Sóng và em
Đến với bài thơ “Sóng”, Xuân Quỳnh đã mượn hình tượng “sóng” để diễn tả những cảm xúc, tâm trạng, sắc thái tình cảm của “em” – một trái tim phụ nữ đang rạo rực, khát khao yêu đương.
Tình yêu là một đề tài muôn thuở của thơ ca. Nhiều nhà thơ nổi tiếng đã viết về tình yêu bằng một cảm hứng mãnh liệt, in đậm dấu ấn tâm hồn, tư tưởng và phong cách nghệ thuật của mình. Xuân Diệu trước đó đã mượn hình tượng “biển” để nói về tình yêu. Còn với Xuân Quỳnh, chị đã mượn hình tượng “sóng” để diễn tả những cảm xúc, tâm trạng, những sắc thái tình cảm vừa phong phú, vừa phức tạp, vừa thiết tha sôi nổi của một trái tim phụ nữ đang rạo rực, khát khao yêu đương.
Cùng với hình tượng “sóng”, bài thơ này còn có một hình tượng nữa là “em” – cái tôi trữ tình của nhà thơ. Sóng là hình ảnh ẩn dụ của tâm trạng người con gái đang yêu, là sự hoá thân, phân thân của cái tôi trữ tình – một kiểu đặc biệt của cái tôi trữ tình nhập vai. Hai “nhân vật” trữ tình này (sóng và em) tuy hai mà một, có lúc phân đôi ra để soi chiếu vào nhau, làm nổi bật sự tương đồng, có lúc lại hoà nhập vào nhau để tạo nên sự âm vang, cộng hưởng. Hai hình tượng này đan cài quấn quýt với nhau như hình với bóng, song song tồn tại từ đầu đến cuối bài thơ, soi sáng, bổ sung cho nhau nhằm diễn tả một cách mãnh liệt hơn, sâu sắc và thấm thía hơn khát vọng tình yêu đang cuồn cuộn trào dâng trong trái tim nữ thi sĩ.
Hình tượng “sóng” là một tìm tòi nghệ thuật độc đáo của Xuân Quỳnh. Trước hết, nó đã được gợi ra từ âm hưởng dào dạt, nhịp nhàng của bài thơ. Đó là nhịp của những con sóng trên biển cả liên tiếp triền miên vô hồi vô hạn. Thể thơ năm chữ không ngắt nhịp lên tiếp đã tạo nên nhịp điệu của những con sóng biển lúc dạt dào sôi nổi lúc sâu lắng chạy dài suốt bài thơ. Song âm điệu chung của cả bài thơ không phải chỉ là âm điệu nguyên con sóng. Nó còn là âm điệu của một nỗi lòng đang tràn ngập khao khát tình yêu vô hạn đang rung lên đồng điệu hòa hợp với sóng biển, hòa hợp tới nỗi không còn biết đâu là đâu là nhịp điệu của sóng biển đâu là nhịp điệu của thi sĩ nữa. Xuân Quỳnh đã mượn hình tượng sóng để thể hiện nhịp điệu tâm hồn mình đang bùng cháy một tình yêu mãnh liệt, không chịu yên định mà đầy biến động, khao khát. Qua hình tượng “sóng”, Xuân Quỳnh đã diễn tả vừa cụ thể vừa sinh động những trạng thái, tâm trạng, những cung bậc tình cảm khác nhau trong trái tim của người phụ nữ đang rạo rực yêu đương. Mỗi trạng thái tâm hồn cụ thể của người phụ nữ đang yêu đều có thể tìm thấy sự tương đồng của nó với một khía cạnh, một đặc tính nào đó của sóng.
Mở đầu bài thơ là trạng thái tâm lý đặc biệt của một tâm hồn đang khao khát yêu đương, đang tìm đến một tình yêu rộng lớn hơn. Xuân Quỳnh đã diễn tả thật cụ thể cái trạng thái khác thường, vừa phong phú vừa phức tạp trong một trái tim đang cồn cào khao khát tình yêu. Tinh khí của người con gái đang yêu, cũng như sóng vậy thôi, vốn mang trong nó nhiều trạng thái đối cực: “Dữ dội và dịu êm, ồn ào và lặng lẽ”… Và cũng như sóng, trái tim người con gái đang yêu không chịu chấp nhận sự tầm thường, nhỏ hẹp, luôn vươn tới cái lớn lao có thể đồng cảm, đồng điệu với mình: “Sông không hiểu nổi mình/Sóng tìm ra tận bể” Có thể thấy, ngay trong khổ thơ đầu tiên này một nét mới mẻ trong quan niệm về tình yêu. Người con gái khao khát yêu đương nhưng không còn nhẫn nhục cam chịu nữa. Nếu “sông không hiểu nổi mình” thì sóng nhất quyết từ bỏ nơi chật hẹp ấy để “tìm ra tận bể” đến với cái cao rộng bao dung. Thật là minh bạch và cũng thật là quyết liệt.
Nỗi khát vọng tình yêu xôn xao, rạo rực trong trái tim con người trong quan niệm của Xuân Quỳnh, là khát vọng muôn đời của nhân loại mà mãnh liệt nhất là của tuổi trẻ. Nó cũng như sóng, mãi mãi trường tồn, vĩnh hằng với thời gian. Với con người, khát vọng tình yêu luôn mãnh mãnh liệt:
“Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ”
Khi tình yêu đến, như một tâm lí tự nhiên, người ta luôn có nhu cầu tự lý giải nó. Nhưng tình yêu là một hiện tượng tâm lý khác thường, đầy bí ẩn không thể giải thích bằng lý lẽ thông thường. Làm sao có thể giải đáp được câu hỏi về khởi nguồn của tình yêu. Cái điềm mà trước đó từng làm Xuân Diệu băn khoăn: “Làm sao cắt nghĩa được tình yêu”, thì nay, một lần nữa lại được Xuân Quỳnh bộc bạch một cách hồn nhiên, thật dễ thương. Tình yêu cũng giống như sóng biển, như gió trời vậy thôi, làm sao mà lý giải được. Nó cũng tự nhiên, hồn nhiên như thiên nhiên và cũng khó hiểu không ngờ như thiên nhiên:
“Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau”
Tình yêu cũng gắn liền với nỗi nhớ khi xa cách. Nỗi nhớ của một trái tim đang yêu được Xuân Quỳnh diễn tả thật mãnh liệt. Một nỗi nhớ thường trực cả khi thức, cả khi ngủ, bao trùm lên cả không gian và thời gian. Một nỗi nhớ cồn cào, da diết, không khi nào yên, không thể nào nguôi. Nó cuồn cuộn, dào dạt như những đợt sóng biển triền miên, vô hồi, vô hạn. Nhịp thơ trong suốt bài thơ này là nhịp sóng, nhưng rõ nhất, dào dạt, hăm hở, náo nức nhất, mãnh liệt nhất là ở đoạn thơ này:
“Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được”
Và như trên đã nói, vẫn là hình tượng song hành của sóng và em bổ sung, đắp đổi cho nhau nhằm diễn tả sâu sắc hơn, ám ảnh hơn tình yêu và nỗi nhớ cùng với lòng thủy chung vô hạn của một trái tim đang rạo rực yêu thương. Nỗi nhớ được diễn tả qua hình tượng con sóng nhớ bờ “ngày đêm không ngủ được” vẫn chưa đủ, chưa thỏa, lai được thể hiện một lần nữa qua nỗi nhớ trực tiếp của nhà thơ: “Lòng em nhớ đến anh, Cả trong mơ còn thức”. Nỗi nhớ tràn đầy lòng yêu của nữ thi sĩ. Nỗi nhớ thường trực trong mọi không gian và thời gian, không chỉ tồn tại trong ý thức mà còn len lỏi trong tiềm thức, xâm nhập vào cả trong giấc mơ. Những đòi hỏi, khao khát yêu đương của người con gái được bộc lộ thật mãnh liệt nhưng cũng thật giản dị song chỉ khao khát tới bờ cũng như em khao khát có anh. Tình yêu của người con gái thiết tha, mãnh liệt, trong sáng, giản dị, thủy chung, duy nhất. Qua hình tượng “sóng” và “em”, Xuân Quỳnh đã nói lên thật chân thành, táo bạo, không hề giấu giếm cái khát vọng tình yêu sôi nổi, mãnh liệt của mình – một phụ nữ, một điều thật hiếm thấy trong văn học Việt Nam.
Xuân Quỳnh viết bài thơ “Sóng” năm 1967, khi mà chị đã từng nếm trải sự đổ vỡ trong tình yêu. Song, người phụ nữ hồn nhiên tha thiết yêu đời này vẫn còn ấp ủ biết bao hy vọng, vẫn có một niềm tin vào hạnh phúc trong tương lai. Vừa tự động viên, an ủi mình, chị vừa tin vào cái đích cuối cùng của một tình yêu lớn như “Con nào chẳng tới bờ/Dù muôn vàn cách trở”. Vì thế, ý thức về thời gian chưa làm cho chị lo âu mà chỉ làm cho chị thêm tin rằng:
“Cuộc đời tuy dài thế
Năm tháng vẫn qua đi
Như biển kia dẫu rộng
Mây vẫn bay về xa”
Tóm lại, “Sóng” là một bài thơ tình yêu rất tiêu biểu cho tư tưởng và phong cách thơ Xuân Quỳnh ở giai đoạn đầu. Một bài thơ vừa xinh xắn, duyên dáng, vừa mãnh liệt, sôi nổi, vừa hồn nhiên, trong sáng, vừa ý nhị, sâu xa. Sau này, khi đã nếm trải nhiều cay đắng trong tình yêu, giọng thơ Xuân Quỳnh không còn phơi phới bốc men say nữa, nhưng cái khát vọng tình yêu vẫn tồn tại mãi mãi trong trái tim tràn ngập yêu thương của chị.
Số 8: Phân tích hình tượng Sóng trong bài thơ Sóng
Khi nhắc đến nhà thơ Xuân Quỳnh, người đọc sẽ nghĩ đến một nhà thơ của tình yêu. “Sóng” được coi là một trong những bài thơ tình hay nhất của chị. Khi viết bài thơ này, Xuân Quỳnh đã xây dựng hình ảnh “sóng” và “em” mang nhiều ý nghĩa.
Hình tượng “sóng” và “em” có lúc phân đôi để soi chiếu, từ đó cho thấy sự tương đồng, có lúc lại hoà nhập vào nhau để tạo nên sự âm vang, cộng hưởng. Trong tình yêu có thật nhiều cung bậc: khi lặng lẽ dịu êm, hiền hòa, êm dịu:
“Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ”
Hai trạng thái đối lập này cùng tồn tại trong một thể thống nhất là “sóng”. Cách miêu tả những trạng thái bất thường của sóng gợi lên những khát vọng tình yêu trong tâm hồn đầy bí ẩn của người con gái, khi bồng bộn, sôi nổi, khi kín đáo sâu sắc, vừa đắm say vừa tỉnh táo, vừa nồng nàn, vừa âm thầm, vừa mãnh liệt vừa ngàn lần yếu mềm. Điểm gặp gỡ đồng điệu và kì lạ giữa sóng và nhân vật trữ tình “em” cho thấy “sóng” chính là ẩn dụ của “em”, của khát vọng tình yêu nhiều thao thức nhưng hạnh phúc vô bờ.
Sóng tự ngàn năm vẫn từ sông ra bể, từ giới hạn chật hẹp tới không gian rộng lớn. Nếu như “sông” không thể hiểu nổi mình, “sóng” sẵn sàng tìm ra biển lớn:
“Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể”
Con sóng tìm đến biển, đến đại dương là để tự hiểu mình. Còn em “khát khao” được đến bên anh, đến với một tình yêu đẹp để hiểu rõ hơn về tâm hồn em về con người đích thực của em.
Và rồi đứng trước muôn trùng sóng bể, em băn khoăn về nguồn gốc của tình yêu:
“Trước muôn trùng sóng bể
Em nghĩ về anh, em
Em nghĩ về biển lớn
Từ nơi nào sóng lên?
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu?
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau”
Người phụ nữ trong tình yêu luôn trăn trở, suy nghĩ. Điệp từ “em nghĩ” đã cho thấy điều đó. “Em” khi đứng trước đại dương mênh mông, em nghĩ đến anh đầu tiên rồi mới nghĩ về biển lớn. Và em cũng tự hỏi lòng mình rằng sóng bắt nguồn từ nơi nào. Câu hỏi được đặt ra đã tự có được câu trả lời cho riêng mình: sóng bắt đầu từ những cơn gió – một cách lý giải rất thực tế. Nhưng nỗi băn khoăn vẫn không dừng lại: “Gió bắt đầu từ đâu?” thì lại không có câu trả lời. Cũng giống như tình yêu bắt nguồn từ lúc nào. Còn ông hoàng thơ tình Xuân Diệu lại từng bộc lộ:
“Làm sao cắt nghĩa được tình yêu
Có khó gì đâu một buổi chiều
Nó chiếm hồn ta bằng nắng nhạt
Bằng mây nhè nhẹ, gió hiu hiu”
Nếu “sóng” nhớ đến “bờ” thì “em” nhớ đến “anh”. Dù ở không gian “dưới lòng sâu” hay “trên mặt nước”, dù “ngày” hay “đêm” thì con sóng vẫn nhớ “đến bờ” mà thao thức bồn chồn đến nỗi “không ngủ được”. Xuân Quỳnh đã lấy không gian và thời gian để đo đếm nỗi nhớ trong tình yêu. Nhưng nào ai có thể đong đếm hết được nỗi nhớ? Nếu con sóng nhớ đến bờ có thể bị giới hạn bởi không gian và thời gian. Thì nỗi nhớ của “em” lại vượt qua mọi khoảng cách về không gian, thời gian. Nếu sóng nhớ đến bờ thì em cũng nhớ đến anh. Nỗi nhớ ấy luôn thường trực trong tâm trí của “em”. Ngay đến trong giấc mơ cũng chẳng thể nào ngừng được. Ca dao đã từng diễn tả nỗi nhớ của những người yêu nhau:
“Nhớ ai bổi hổi bồi hồi,
Như đứng đống lửa như ngồi đống than?”
Nỗi nhớ trong tình yêu đã không còn xa lạ gì, nhưng cách diễn tả của Xuân Quỳnh lại thật đặc biệt.
Đặc biệt nhất là ở khổ thơ cuối cùng:
“Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàm năm còn vỗ”
Câu hỏi tu từ “Làm sao” mở đầu khổ thơ như một lời tự vấn. Sóng khát khao được tan ra để hòa vào biển lớn. Cũng giống như em khát khao được sống trọn vẹn với tình yêu. à Người phụ nữ khi yêu cũng vô cùng mãnh liệt, họ ước mong được sống trọn vẹn với từng khoảnh khắc trong tình yêu. Ở đây, Xuân Quỳnh sử dụng từ “tan ra” thể hiện nét dịu dàng của người phụ nữ, khác hẳn với cái mạnh mẽ của Xuân Diệu:
“Đã hôn rồi, hôn lại
Cho đến mãi muôn đời
Đến tan cả đất trời
Anh mới thôi dào dạt…
Cũng có khi ào ạt
Như nghiến nát bờ em
Là lúc triều yêu mến
Ngập bến của ngày đêm”
(Biển)
Nhưng Xuân Diệu còn có ngày thôi “dào dạt”. Còn Xuân Quỳnh thì vẫn “ngàn năm còn vỗ”. Hai câu thơ cuối cùng là lời khẳng định của nhà thơ. Tình yêu của “em” sẽ tồn tại vĩnh cửu, cũng như con sóng kia đến “ngàn năm” vẫn còn vỗ.
“Sóng” và “em”, tuy hai nhưng là một, thể hiện những cảm nhận thật tình tế của Xuân Quỳnh trong tình yêu.
Số 9: Phân tích hình tượng Sóng
Xuân Quỳnh là một gương mặt tiêu biểu của phong trào thơ trẻ chống Mỹ. Trong giàn đồng ca của thơ trẻ chống Mỹ, Xuân Quỳnh nổi lên như một tiếng thơ trẻ trung, đầy nữ tính. Cũng bám sát cuộc sống lao động và chiến đấu anh hùng của con người Việt Nam, nhưng Xuân Quỳnh còn thể hiện được cả một khát vọng mãnh liệt về tình yêu. Điểm đặc sắc trong thơ tình yêu của Xuân Quỳnh là: vừa khát khao một tình yêu lí tưởng vừa hướng tới một hạnh phúc thiết thực của đời thường. Tất cả những điều ấy được thể hiện trong một tiếng thơ giản dị, tự nhiên và hồn nhiên gần như bản năng vậy. Nhắc đến Xuân Quỳnh người ta thường nhắc đến những bài nổi tiếng: “Thuyền và biển”, “Thơ tình cuối mùa thu”, “Tự hát”… và nhất là “Sóng” – bài này được rút ra từ tập “Hoa dọc chiến hào”. Có thể nói, “Sóng” đã kết tinh được tất cả những gì là sở trường nhất của hồn thơ này.
Hình tượng bao trùm cả bài thơ này không có gì khác hơn là sóng. Sóng vừa được gợi ra trong một âm điệu rất phù hợp, vừa được tái tạo với hàng loạt ý nghĩa phong phú của nó. Một bài thơ chân chính bao giờ cũng tác động vào tâm hồn người đọc trước tiên bằng âm điệu của nó. Người đọc còn chưa kịp hiểu chi tiết hình ảnh thì đã bị cuốn theo âm điệu, nói một cách khác, âm điệu đã xâm chiếm tâm hồn người đọc. Âm điệu của một bài thơ bao giờ cũng là sự hoà điệu nhuần nhụy giữa cảm xúc thơ và tiết điệu ngôn ngữ. Vì thế âm điệu chứa đựng tính chất của tình cảm thơ. Ẩn náu trong âm điệu là cái hồn, cái thần của xúc động thơ. Vì những lý do ấy mà đọc thơ điều trước tiên và cũng là khó nhất, ấy là phải cảm nhận và nắm bắt cho được âm điệu của nó.
Đọc bài thơ “Sóng”, chúng ta còn chưa hiểu các ý nghĩa của sóng nhưng ai cũng dễ bị âm điệu cuốn hút. Bởi âm điệu thơ ở đây cũng là âm điệu của sóng biển. Thi sĩ đã khéo đưa nhịp triền miên của sóng vào thơ hay sóng biển đã khuấy động hồn người tạo nên sóng lòng và sóng lòng đã tràn ra câu chữ mà thành sóng thơ?
Âm điệu thơ phụ thuộc khá nhiều vào thể loại. Xem ra, thể thơ ngũ ngôn ở đây đã phát huy được sở trường riêng của nó. Khéo khai thác sự biến hoá phong phú về cả vần và nhịp của ngũ ngôn, Xuân Quỳnh đã sử dụng nhuần nhuyễn nhịp thơ để tạo ra nhịp sóng. Nói riêng khổ thơ đầu, hai câu đầu đi nhịp 2/7/3:
Dữ dội / và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
thì hai câu tiếp theo đã chuyển nhịp 3/2 (cầu kỳ hơn là 1/2/2):
Sóng/ không hiểu /nổi mình
Sóng/ tìm ra tận bể
Nhịp thơ thay đổi như vậy đã giúp Xuân Quỳnh mô phỏng được nhịp sóng vốn biến đổi rất mau lẹ, biến hoá không ngừng. Cách tổ chức ngôn từ cũng góp phần tạo ra âm điệu của bài thơ. Thi sĩ đã triệt để tận dụng lối tổ chức theo nguyên tắc tương xứng, hô ứng, trùng điệp. Nhất là việc tạo ra các cặp từ, các vế câu, các cặp câu, thậm chí ngay cả các khổ thơ cũng hình thành những cặp đi liền kề, kế tiếp luân phiên đáp đổi nhau về bằng trắc nữa. Vế tiếp vế, câu tiếp câu. Ở đây vừa “dữ dội và dịu êm” – “ồn ào và lặng lẽ”, ngay đó đã là:
“Ôi con sóng ngày xưa – và ngày sau vẫn thế…
cứ thế:
– Em nghĩ về anh em
Em nghĩ về biển lớn
– Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
– Dẫu xuôi về phương Bắc
Dẫu ngược về phương Nam …
Cặp này vừa lướt qua, cặp khác đã xuất hiện, tựa như con sóng này vừa lịm xuống, con sóng khác đã trào lên. Nhờ đó âm điệu thơ gợi được hình ảnh những con sóng trên mặt biển, cứ miên man, khi thăng khi giáng, khi bổng khi trầm, vô hồi vô hạn. Ta cứ thấy trong âm điệu nhấp nhô những con sóng nối tiếp nhau, gối đầu lên nhau, xô đuổi nhau bất tận. Vậy là, trước khi sóng hiện hình qua những hình ảnh cụ thể thì chúng ta đã nghe thấy tiếng sóng trong âm hưởng, âm điệu.
Sóng là hình tượng trung tâm của bài thơ. Nhưng cũng cần phải thấy thi phẩm này có một lối cấu trúc hình tượng khá độc đáo. Mỗi bài thơ thường vẽ ra hình tượng tác giả của nó. Hình tượng tác giả trong bài thơ không hề đồng nhất với con người thi sĩ ở ngoài đời. Nhà thơ thường chọn một tư thế một dáng điệu trong thơ để phô diễn tâm tình của mình sao cho phù hợp nhất. Có thể Xuân Quỳnh viết bài thơ này tại nhà của mình. Nhưng hình tượng tác giả trong bài thơ lại là người phụ nữ đang đứng trước biển, đối diện với đại dương, với sóng để suy tư ngẫm nghĩ và khát khao. Mỗi một phát hiện về sóng người phụ nữ ấy lại liên tưởng đến mình và tình yêu. Bởi thế, mỗi một khám phá về sóng cũng là một khám phá về chính mình. Xuân Quỳnh nhìn thấy mình ở trong sóng và thấy sóng ở trong mình. Vì thế mà sóng là hoá thân, là phân thân của cùng một cái tôi Xuân Quỳnh. Sóng và Em trở thành hai hình tượng xuyên suốt, khi tách rời, khi hoà nhập, chuyển hoá sang nhau, tuy hai mà một, tuy một mà hai. Đến nỗi, ta có thể khẳng định sóng là cái tôi thứ hai của Xuân Quỳnh, mỗi một khổ thơ là một khám phá về sóng, mỗi một khổ thơ, sóng lại hiện lên một ý nghĩa khác. Cho nên không thể lược qui riêng vào một ý nghĩa nào, mà phải nắm bắt hình tượng sóng với tất cả các ý nghĩa của nó. Và chỉ có thể nói rằng sóng là tâm hồn, là khát vọng, là tình yêu của người phụ nữ mà thôi.
Mở đầu bài thơ, sóng hiện ra với một ý nghĩa rất đặc biệt: sóng mang nữ tính. Nghĩ thật thú vị, nam thi sĩ Xuân Diệu thấy sóng biển là một chàng trai đang yêu bờ đắm đuối cuồng nhiệt. Còn nữ sĩ Xuân Quỳnh lại thấy sóng mang trong nó khí chất của người phụ nữ. Có phải nhà thơ trữ tình thường có thiên hướng áp đặt cái tôi của mình vào đối tượng chăng? Phải nói rằng đây là một tiếng nói đầy kiêu hãnh về giới mình;
Dữ dội và dịu êm
… tận bể
Trong khí chất của sóng, thấy có sự hài hoà của các đối cực, vừa dữ dội nhất vừa dịu êm nhất, vừa ồn ào nhất vừa lặng lẽ nhất. Và mỗi con sóng nhỏ lại mang trong mình một khát vọng lớn, và đó là khát vọng về sự lớn lao. Vì mang khát vọng lớn mà sóng trở nên quyết liệt. Vâng, nếu một khi xảy ra chuyện sông không hiểu nổi mình thì dứt khoát “Sóng tìm ra tận bể”. Sóng sẽ từ bỏ sư chật chội, nhỏ hẹp để tìm đến sự lớn lao, bao dung, khoáng đạt.
Đứng trước biển, con người ta dễ có cảm giác rằng: nghìn năm trước khi chưa có mình biển vẫn thế này, nghìn năm sau khi mình đã tan biến khỏi mặt đất rồi, biển vẫn thế kia. Vẫn những con sóng từ ngoài xa mải miết chạy vào bờ, tan mình trên bờ bãi. Biển vẫn xôn xao, cồn cào, xáo động thế! Biển là hình ảnh của sự bất diệt. Đối diện với sự bất diệt có thực của biển người ta liên tưởng đến sự bất diệt khác: sự bất diệt của khát vọng! Chừng nào còn tuổi trẻ, chừng ấy khát vọng tình yêu vẫn bồi hồi vỗ sóng trong lồng ngực họ:
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ.
Đến khổ thơ thứ ba, sống lại hiện lên với một ý nghĩa khác: Nguồn gốc của sóng cũng là nguồn gốc bí ẩn của tình yêu! Đứng trước biển, người phụ nữ ấy muốn cắt nghĩa vẽ nguồn gốc của sóng. Những nỗ lực ấy trở nên bất lực. Nguồn gốc của sóng cũng huyền bí như nguồn gốc của tình yêu:
Sóng bắt đầu từ gió
Gió bắt đầu từ đâu
Em cũng không biết nữa
Khi nào ta yêu nhau
“Khi nào ta yêu nhau?”, câu hỏi ấy dường như làm băn khoăn mọi đôi lứa. Và không ai trả lời được tới cùng? Càng yêu nhau say đắm bao nhiêu người ta càng thấy rằng tình duyên của mình là không thể giải thích được. Người ta thường thiêng liêng hoá tình yêu. Nó là sự gặp gỡ trong kiếp này, nhưng biết đâu lại là sự hò hẹn từ kiếp trước. Người ta chỉ muốn tin thế! Và phải tin thế tình yêu của con người mới trở nên linh thiêng!
Rồi cứ thế, sóng là nỗi nhớ của tình yêu: “Con sóng dưới lòng sâu – Con sóng trên mặt nước – ôi con sóng nhớ bờ – Ngày đêm không ngủ được – Lòng em nhớ đến anh – Cả trong mơ còn thức”, là lòng thuỷ chung: “Dẫu xuôi về phương Bắc – Dẫu ngược về phương Nam – Nơi nào em cũng nghĩ – hướng về anh một phương”. Là hành trình đến với hạnh phúc của những lứa đôi: “Ở ngoài kia đại dương – Trăm nghìn con sóng đó – Con nào chẳng tới bờ – Dù muôn vàn cách trở”. Là sự không cùng của khát vọng: ”Cuộc đời tuy dài thế – năm tháng vẫn đi qua – Như biển kia dẫu rộng – Mây vẫn bay về xa”… Cứ thế, lời thơ triền miên cùng với sóng. Để đến cuối cùng, nó hiện ra trong khao khát mãnh liệt nhất và cũng là khao khát vô biên tuyệt đích nhất: khao khát bất tử. Điều này là một lôgic hiển nhiên. Đứng trước biển, người ta đối diện với sự vô cùng vô tận của không gian, cũng là đối diện với sự vô thuỷ vô chung của thời gian và nhãn tiền là sự vô hạn vô hồi của biển cả. Người ta khó tránh khỏi cảm giác rợn ngợp. Thấy đời người thật là ngắn ngủi, kiếp người thật là nhỏ nhoi phù du, vô nghĩa. Chỉ có biển kia là vẫn thế. Chỉ có biển kia là bất diệt. Thân phận phù du nào cũng muốn hoá vĩnh hằng! Người ta thèm muốn được bất tử. Người phụ nữ này cũng thế. Chị muốn được có mặt mãi trên cõi đời này. Để được sống! Để được yêu! Sống trong tình yêu ấy là hạnh phúc. Thế là khát khao ấy đã dâng lên mãnh liệt khôn cùng:
Làm sao được tan ra
Thành trăm con sóng nhỏ
Giữa biển lớn tình yêu
Để ngàn năm còn vỗ
Bài thơ dẫu đã khép lại, nhưng những con sóng đó vẫn cồn cào trong ngực biển, trong lồng ngực những lứa đôi không bao giờ ngừng nghỉ!
Số 10: Hình tượng Sóng
Xuân Quỳnh được biết đến là một nhà thơ của hạnh phúc đời thường. Những tác phẩm, những câu chuyện của bà xoay quanh cuộc sống thường nhật, cuộc đời, tình yêu, gia đình nhỏ của bà. Những câu chuyện dung dị mà sâu lắng, được thể hiện qua giọng thơ hết sức hồn hồn, sâu sắc. Nhắc đến Xuân Quỳnh ta cũng không thể không nhắc đến bài Sóng với hình tượng sóng nổi bật, chứa đựng nhiều giá trị, ý nghĩa
Viết về tình yêu, nói về tình yêu là đề tài muôn thuở của thơ ca. Có rất nhiều hình tượng khác nhau được lựa chọn để nói lên những cung bậc cảm xúc khác nhau. Riêng đối với Xuân Quỳnh bà lựa chọn “sóng” để nói lên những cũng bậc tình yêu mãnh liệt của mình. Có một điều rất đặc biệt trong kết cấu bài thơ ấy là bài thơ gồm có tất cả 9 khổ, bốn khổ đầu và 4 khổ cuối số lượng câu trong một khổ bằng nhau là những con sóng dồn dập, tới tấp ùa về. Còn riêng khổ thơ giữa lại có tận những sáu câu, nhưng những làn sóng vươn cao mãnh liệt, diễn tả tình cảm cuộn dâng của người con gái khi yêu. Kết hợp với kết cấu các khổ thơ là nhịp điệu dạt dào những những con sóng đồng điệu với nhịp đập của trái tim người con gái khi yêu. Với tất cả những điều đó, hình tượng sóng đã làm tròn nhiệm vụ biểu đạt những cung bậc tình cảm mãnh liệt của bà, của những người con gái khi yêu.
Bài thơ mở đầu bằng nỗi băn khoăn, thao thức của một trái tim khao khát yêu và được yêu:
Dữ dội và dịu êm
Ồn ào và lặng lẽ
Sông không hiểu nổi mình
Sóng tìm ra tận bể
Hai trạng thái đối lập, đầy mâu thuẫn, nhưng ấy cũng chính là trạng thái của những con người khi yêu. Câu thơ được ngắt nhịp 2/3 cùng với sự đối ứng của thanh điệu: dữ dội – ồn ào, dịu êm – lặng lẽ đã cho thấy sự đối nghịch của những con sóng đồng thời cũng chính là những nhịp đập bất thường của trái tim. Trong cái dữ dội vẫn có cái dịu êm, trong cái ồn ào vẫn có cái lặng lẽ. Cũng như trái tim người con gái, dù yêu đương nồng nàn vẫn còn những khoảng lặng thâm trầm, sâu sắc. Nhẹ nhàng mà lắng sâu trong trái tim, tâm hồn họ. Đồng thời con song nhỏ bé ấy cũng mang trong mình khát vọng lớn, muốn truy nguyên, cắt nghĩa lí giải tình yêu, bởi vậy cô gái tuy nhỏ bé ấy đã “ra tận bể” để tìm thấy cho mình câu trả lời.
Để rồi khổ thơ tiếp theo, hình tượng sóng tiếp tục ẩn hiện trong từng câu chữ, khẳng định tình yêu mãnh liệt:
Ôi con sóng ngày xưa
Và ngày sau vẫn thế
Nỗi khát vọng tình yêu
Bồi hồi trong ngực trẻ.
Trước cái chảy trôi vô hạn của thời gian “ngày xưa” “ngày sau” nhưng người còn gái ấy “vẫn thế”. Vẫn khao khát yêu đương, trái tim vẫn không thôi nhiệt huyết, cháy bỏng. Cũng từ đó, Xuân Quỳnh bước đầu tìm hiểu, tìm cách cắt nghĩa lí giải về tình yêu. Đã từ ngàn đời nay người ta vẫn truy nguyên, lí giải của tình yêu, ấy vậy nhưng đã có ai làm được, đã có ai truy nguyên được, tình yêu là gì. Con sóng từ chỗ để cảm, để hiểu đã trở thành đối tượng để suy tư, triết lí. Mải miết để suy tư, để cắt nghĩa về tình yêu, để rồi cuối cùng chính Xuân Quỳnh cũng phải tự thừa nhận: “Em cũng không biết nữa/ Khi nào ta yêu nhau”. Bởi tình yêu là như vậy, là sự ngự trị của con tim, là sự thúc đẩy của cảm xúc, làm sao có thể triết tự, có thể cắt nghĩa rạch ròi. Nếu tình yêu như một bài toán có lẽ lúc ấy đã không còn là tình yêu nữa, đúng như Pascal đã từng nói: “Trái tim có quy luật riêng mà lí trí không thể hiểu nổi”.
Dù đã thừa nhận rằng trái tim không thể lí giải khi nào ta yêu nhau, nhưng Xuân Quỳnh vẫn không ngừng tìm tòi và nhận ra: biểu hiện dạt dào mãnh liệt nhất của tình yêu chính là nỗi nhớ:
Con sóng dưới lòng sâu
Con sóng trên mặt nước
Ôi con sóng nhớ bờ
Ngày đêm không ngủ được
Lòng em nhớ đến anh
Cả trong mơ còn thức
Đây chính là những lớp sóng cuộn trào, đẩy tình cảm của nhân vật trữ tình lên đến đỉnh điểm. Quả thực trong tình yêu còn gì dễ dàng nhận thấy hơn là nỗi nhớ, nỗi nhớ chìm trong đáy mắt u buồn, trong tâm khảm khắc khoải. Đó là những biểu hiện mà không ai có thể che giấu được. Và Xuân Quỳnh đã diễn tả vô cùng xuất sắc nỗi nhớ ấy trong từng câu chữ của mình, và biến nó trở thành khổ thơ hay nhất của bài. Chị đã diễn tả thật xúc động, nỗi nhớ “cả trong mơ còn thức” là nỗi nhớ đã ăn sâu, đã hằn lên trong nếp cảm, nếp nghĩ của người con gái. Đồng thời cũng cho thấy nỗi nhớ da diết, cồn ào, triền miên, như sóng biển lúc nào cũng dội vào bờ.
Sóng bắt đầu từ gió, cũng như tình yêu bắt nguồn từ nỗi nhớ. Lấy hình tượng song để diễn tả tình yêu, Xuân Quỳnh đã hoàn chỉnh quan niệm, chân dung về tình yêu. Sóng và em chính là nhịp đập trái tim của người con gái khi yêu, là tình yêu chân thành, mãnh liệt. Nhưng cũng đầy thủy chung, nữ tính, e ấp của người con gái.
Những khổ thơ cuối cùng của mình, bà không ngần ngại bộc lộ những ước mơ của một người con gái: “Ở ngoài kia đại dương/…/Mây vẫn bay về xa”. Bài thơ kết thúc bằng niềm khao khát cháy bỏng, mãnh liệt được sống, cống hiến hết mình cho tình yêu. Không chỉ cống hiến mà cò muốn được tan ra thành trăm ngàn con sóng nhỏ, để hòa vào biển lớn tình yêu: “Giữa biển lớn tình yêu/ Để ngàn năm còn vỗ”.
Với hình tượng sóng người đọc có thể cảm nhận một cách sâu sắc, toàn diện nhất về một tâm hồn nữ tính đầy khao khát yêu thương và được yêu thương, hướng đến một tình yêu trong sáng, vĩnh cửu. Bài thơ Sóng đã trở thành một tượng đài bất tử khi viết về tình yêu đôi lứa, đặc biệt là tình yêu của những người phụ nữ trong những ngày tuổi trẻ đầy nhiệt huyết, cháy bỏng.
Tổng kết
Trên đây là tổng hợp đầy đủ Top 10 mẫu phân tích hình tượng Sóng chi tiết nhất đến các bạn học sinh chuẩn bị cho các kì thi. Top 10 Tìm Kiếm hy vọng đã mang đến bài viết bổ ích, giúp cũng cố kiến thức cho các bạn học sinh lớp 12.
